Diyabetin belirtileri neler uzmanlar açıklıyor!

Şeker Hastalığı nedir? Belirtileri neler? Nasıl tedavi edlir? Şeker Hastalığı hastaları tarafından yapılması gerekenler neler? gibi merak edilen soruların yanıtlarını ürkiye İş Bankası iştiraki Bayındır Kavaklıdere Hastanesi Iç Salgı Bezleri Bilim Dalı ve Metabolizma Hastalıkları Bölüm Başkanı Uzm. Dr. Ş. Neşelendirici ILGIN’dan öğrendik. 

Halk aralarında şeker hastalığı olarak da bilinen şeker hastalığı, her geçen gün daha sık görülen kronik hastalıklar arasında yer alıyor. Yalnızca vücuttaki şeker oranının yükselmesine neden olmayan diyabet hastalığı, yürek sağlığından göz sağlığına değin vücudun bütün hayati organlarını etkiliyor. Diyabetin, vücuttaki insülin hormonunun yetersiz olması veya etkili olamaması durumunda ortaya meydana çıkan, kronik ve ilerleyen bir rahatsızlık olduğunu söyleyen Türkiye İş Bankası iştiraki Bayındır Kavaklıdere Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bölüm Başkanı Uzm. Dr. Ş. Neşeli ILGIN, diyabet hastalığı hakkında açıklamalarda bulundu. Diyabet, midemizin ardından yer alan bir organ olan pankreasın insülin salgısının adamakıllı veya kısmen yetersizliği, eksikliği sonucunda meydana gelen, kandaki şeker miktarının normalden yüksek olmasıyla kendini kesin eden, organizmanın karbonhidrat, protein ve yağlardan yeterince yararlanamadığı, aralıksız tıbbi bakım gerektiren kronik bir metabolizma hastalığı olarak tanımlanıyor.

DİYABETİN BELİRTİLERİ

Şeker Hastalığı hastalığında görülen belirtilerin, klasik belirtiler ve daha az görülen belirtiler olarak ikiye ayrıldığını söyleyen Türkiye İş Bankası iştiraki Bayındır Kavaklıdere Hastanesi Iç Salgı Bezleri Bilim Dalı ve Metabolizma Hastalıkları Birim Başkanı Uzm. Dr. Ş. Şen ILGIN, “Şeker Hastalığı hastalığının olağan belirtileri çok su içme, sık idrara çıkma, fazla yemek yemek yeme veya iştahsızlık, halsizlik, tez yorulma, ağız kuruluğu, gece idrara çıkmadır. Daha eksik görülen belirtiler ise bulanık görme, açıklanamayan kilo kaybı, inatçı enfeksiyonlar, tekrarlayan mantar enfeksiyonları ve kaşıntıdır” dedi.

DİYABET TANISI NASIL KONULUR?

Şeker Hastalığı tanısında istek kan şekeri (AKŞ), 75 g şeker yükleme testi (OGTT) sonucu 2. saat kan şekeri, rastgele bir saatte alınan kan şekeri (günün herhangi bir zamanında, öğünü dikkate almadan yapılan kan şekeri ölçümü) ve testten önceki yaklaşık 8-10 haftalık süreçteki kan şekeri yüksekliğini bildiren hemoglobin A1c (HbA1c) sonuçları çok önemlidir diyen Uzm. Dr. Ş. Keyifli Ilgın, “Açlık kan şekerinin 126 mg/dl’nin, şeker doldurma testi sonucu 2’nci saat kan şekerinin ve rastgele kan şekerinin 200 mg/dl’nin ve hemoglobin A1c’nin %6.5’tan yüksek olması tanı koydurucu rakamsal kesim değerleridir. Kan şekeri düzeyleri normalden yüksek olan ama diyabet tanı kriterlerini karşılamayan değerler ise prediyabet olarak adlandırılır. Daha önce sınırda şeker hastalığı ya da halk aralarında sıcacık şeker diye anılan bozulmuş şeker toleransı ve bozulmuş arzu şekeri, bundan böyle prediyabet olarak kabul edilmektedir. Aklış kan şekeri 100-125 mg/dl, OGTT-2. saat kan şekeri 140-199 mg/dl, tesadüfen kan şekeri 140-199 mg/dl ve HbA1c %6-6.5 aralığında ise kişi prediyabetli olarak izlenmelidir. Prediyabet, diyabetin öncül durumudur ve şartlar oluştuğunda diyabete dönebilir. Prediyabet, şeker hastalığı ve kalp-damar hastalığı için manâlı tehlike faktörüdür.” diye konuştu.

DİYABET TÜRLERİ

Uzm. Dr. Ş. Şen Ilgın, diyabetin en sık rastlanan türlerinden olan tip 1 diyabet, müşteri 2 şeker hastalığı ve gebelikte görülen diyabete (gestasyonel şeker hastalığı) ilişkin bilgiler verdi. 

·         Müşteri 1 diyabet: Tüm diyabetlilerin %10 kadarını oluşturur. Bağışıklık sisteminin pankreastaki insülin salgılayan beta hücrelerini yıkım etmesi sonucu oluşan, mutlak insülin eksikliğiyle karakterize bir durumdur. Genellikle 30 yaş aşağı fazla ani-şamatalı başlar. Hastalar güçsüz ya da sıradan kilodadır. Ömür boyu insülin kullanılması zorunludur. Kullanılmadığı takdirde koma ve ölüm gelişir.

·         Alıcı 2 diyabet: Diyabet hastalarının %90’ını oluşturur. Hastaların çoğunluğu kiloludur.  Hücre düzeyinde insülin direnci nedeniyle, insülinin yeteri değin hücreli içine girememesi ve kullanılamaması sonucu ortaya çıkar. Çoğunlukla 40 yaşın üzerinde görülür ve komplikasyonları ile birlikte teşhis konabilir. Sinsi ve yavaş seyirlidir. Kuvvetli bir genetik yatkınlığı vardır ve ailede kalıtımsal aşırılık arttıkça bir sonraki nesilde daha erken yaşlarda görülebilir.

·         Gestasyonel diyabet (hamilelik şekeri): Gebeliklerin %2-8’inde görülür. Daha evvelden diyabeti olmayan kadınlarda, hamilelik esnasında ortaya meydana çıkan diyabet şeklidir. çoğu kez gebeliğin son üç ayında ortaya çıkar. Genel Olarak doğumdan sonra düzelir. Fakat daha sonraki gebeliklerde tekrarlama olasılığı yüksektir. Gebelikte ortaya meydana çıkan diyabetin araştırılması amacıyla gebeliğin 24-28. haftaları arasında şeker yükleme testi yapılması önerilir. Böylece, annede oluşan kan şekeri yüksekliği zamanında saptama edilir ve bu durumun anne karnındaki bebek/fetüs üzerindeki zararlı etkilerini engellemek için tedbir alınabilir. GDM tanılı kadınlarda daha sonraki yıllarda, herif 2 şeker hastalığı gelişme riski yüksektir.

DİYABET HASTALARI TARAFINDAN YAPILMASI GEREKENLER

Şeker Hastalığı tedavisinde, hastanın şeker hastalığı konusunda eğitilmesi, ahenkli olarak alıştırma yapılması, iyi bir beslenmenin sağlanması, yaşam tarzı değişiklikleri ve kan şekerini hedef değerlerde tutacak şekilde hap tedavisinin yapılması ayrılmaz bir parçadır diyen Uzm. Dr. Ş. Keyifli Ilgın, diyabet hastaları göre yapılması gerekenleri açıkladı:

·         Hastalar, şeker hastalığı eğitim hemşirelerinin eğitimleri ile diyabetle ne şekilde yaşamaları gerektiğini ve öz bakımlarını yaparken uyarı etmeleri gerekenleri öğrenmelidir.

·         Haftada 3-5 gün yemekten 1 saat sonradan 30 dakika civarı yürüyüş yapılmalıdır.

·         beslenme uzmanı (diyetisyen) önderliğinde iyi bir beslenme programı yapılmalı, kesik kesik   kontrollerle aksayan noktalar varsa üzerinde durulmalı, kilo kontrolü sağlanmalıdır.

·         Tüm dönemlerde vazgeçilmez çare bileşeni, yaşam tarzı değişikliğidir. yaşam tarzı değişikliğinin iki bileşeni olan beslenme alışkanlıkları ve somut aktivite için öneriler, bireyin özelliklerine tarafından bireysel olarak belirlenmelidir.

DİYABETTE GIDA NASIL OLMALIDIR?

Tıbbi beslenme tedavisine, beslenme uzmanı kontrolünde başlanmalı, ahenk sorunu olup olmadığı, kilo verme durumu, bunların kan testlerine ne şekilde yansıdığı açıklanmış aralarla yoklama edilmeli diyen Uzm. Dr. Ş. Neşelendirici Ilgın, “Diyabetli bireylerde gıda, kişiye özgü planlanmalı, kişinin gereksinimine göre, zorunlu miktarda besin alınmalı, uygun zamanlarda yenmelidir. Boya uygun gövde ağırlığı hesaplanmalı, artı şişman ve şişmanlık durumunda, önce daha artı ağırlık artışının önüne geçilmeli, sonradan sağlığı gözetmek için kilo vermek hedeflenmelidir” dedi.

Uzm. Dr. Ş. Keyifli Ilgın, diyabet hastalarının uyarı etmesi gerekenleri şu şekilde sıraladı:

·         Şeker ve şeker taşıyan yiyecekler besin düzeninden çıkarılmalıdır. Jurnal karbonhidrat alımını 130 g’ın aşağıda tutan düşük karbonhidrat içeren diyetler önerilmemektedir. Düşük karbonhidratlı diyetler, düşük yağlı diyetlerle benzer yük kaybı sağlar ancak LDL-kolesterol düzeylerini yükseltir. Düşük karbonhidratlı besin modellerinin kısa süreli olan olumlu etkileri, uzun vadede sürdürülememektedir. Karbonhidratlar günlük enerji gereksiniminin %45-65’ini (minimum 130 g) karşılayacak şekilde ayarlanmalıdır.

·         Protein alımı, diyabeti olmayan popülasyona önerildiği gibi perhiz proteininin kalitesi (hayvansal ve bitkisel kaynaklı protein oranı) göz önüne alınarak 0.8-1 g/kg (ideal ağırlık)/gün (jurnal enerji gereksiniminin %15- 20’si) olarak planlanır. Kırmızı et yerine sindirimi daha kolay olan beyaz et (balık, tavuk, hindi) tercih edilmelidir.  

·         Yağ alımı, jurnal enerji gereksiniminin %30’u olarak hesaplanır. Jurnal enerji gereksiniminin <%7’si batmış yağ, %12-15’i tekli doymamış yağ olarak planlanır. Trans yağ alımı günlük enerji gereksiniminin <%1’ini (2 g/gün) aşmamalıdır.

·         Klinik veya laboratuvar olarak yetersizlik belirtileri olmadığı sürece vitamin-mineral takviyesi önerilmemektedir. Bunların, doğal yolla alınmasına çalışılmalıdır. 

·         Günlük posa tüketimi artırılmalıdır, diyetin kalorisine tarafından, 14 g/1000 kkal (25-35 g/gün) olarak hesaplanır.

·         Uyumlu ve planlı yemek yemek, yaşam tarzı haline getirilmelidir. Diyetin her ortamda ve her durumda uygulanmasına çalışılmalı, ne vakit, nerede ve ne yeneceği şansa bırakılmamalıdır. Jurnal kalori ihtiyacı karşılanılacak şekilde, beslenme çeşitliliğine uyarı edilerek, 3 asıl ve 3 ara öğün ile beslenmeye çalışılmalıdır. Açıklanmış beslenme modellerinin uygulanmasından çok, kişisel tercihler, gereksinim ve hedefler üzerine odaklanılmalıdır.

DİYABETTE SEÇİLMESİ GEREKEN SAĞLIKLI BESİNLER

·         Karbonhidratlar: Tahıllar, un ve undan üretilmiş yiyecekler, kuru baklagiller, patates, sebze ve meyveler

·         Protein: Et, yumurta, peynir, süt, yoğurt) 

·         Yağ: Yağ ve et, peynir, süt, yoğurt gibi yağ taşıyan yiyecekler)

·         Vitamin ve mineral: Sebze ve meyveler ilk olarak edinmek üzere tüm yiyecekler

·         Posa: Sebze, meyve, tam taneli tahıllar, kuru baklagiller